آشنایی با استاندارد ISO45001

ISO 45001: راهنمای جامع سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی برای سازمان‌های موفق و تاب‌آور

ایجاد محیط کاری امن و سالم یکی از مهم‌ترین اولویت‌ها برای هر سازمانی است که به دنبال موفقیت، تاب‌آوری و پایداری درازمدت است. استاندارد ISO 45001 یک چارچوب شناخته شده در سطح جهانی را برای دستیابی به این هدف فراهم می‌کند. این استاندارد بین‌المللی به سازمان‌ها کمک می‌کند تا با کاهش خطرات مربوط به کار و بهبود مستمر عملکرد ایمنی و بهداشت شغلی (OH&S)، محیط‌های کاری ایمن و سالم فراهم کنند.

ISO 45001 چیست و چرا اهمیت دارد؟

ISO 45001:2018 استاندارد بین‌المللی برای سیستم‌های مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی است. این استاندارد الزامات یک سیستم مدیریت OH&S را مشخص می‌کند و راهنمایی‌هایی را برای استفاده ارائه می‌دهد تا سازمان‌ها بتوانند با جلوگیری از آسیب و بیماری‌های مرتبط با کار و با بهبود فعالانه عملکرد OH&S خود، محیط‌های کاری ایمن و سالم را فراهم کنند.

هدف نهایی ISO 45001 کمک به کسب‌وکارها در ارائه محیط کاری سالم و ایمن برای کارکنان و همه بازدیدکنندگان از محل کار است. این هدف با کنترل عواملی که به طور بالقوه می‌توانند منجر به آسیب، بیماری و حتی مرگ در شرایط شدید شوند، محقق می‌شود. بنابراین، ISO 45001 به کاهش عواملی که برای سلامت جسمی و/یا روانی کارگران مضر یا خطرناک هستند، مربوط می‌شود.

اهمیت ISO 45001 را می‌توان در آمارهای جهانی مشاهده کرد. متأسفانه، هزاران کارگر هر روز جان خود را در اثر شرایط نامساعد محل کار که قابل پیشگیری هستند، از دست می‌دهند. بر اساس گزارش ایزو و سازمان بین‌المللی کار (ILO)، بیش از 2.7 میلیون مرگ در سطح جهان به دلیل حوادث شغلی رخ می‌دهد. علاوه بر این، هر ساله 374 میلیون آسیب غیرکشنده رخ می‌دهد که منجر به 4 روز یا بیشتر غیبت از کار می‌شود.

پیاده‌سازی ISO 45001 ارزش قابل توجهی برای سازمان‌هایی که به دنبال کاهش حوادث در محل کار و نشان دادن تعهد به OH&S هستند، فراهم می‌کند. این استاندارد یک چارچوب معتبر بین‌المللی برای مدیریت ریسک‌های ایمنی و بهداشت شغلی ارائه می‌دهد. سازمان‌ها را قادر می‌سازد تا خطرات را به طور سیستماتیک ارزیابی کرده و اقدامات کنترلی ریسک را پیاده‌سازی کنند، که منجر به کاهش آسیب‌ها، بیماری‌ها و حوادث در محل کار می‌شود.

پذیرش این استاندارد نشان می‌دهد که سازمان به سلامت، ایمنی و رفاه کارکنان و سایر طرف‌های ذینفع خارجی متعهد است. این امر اعتبار، روحیه و حفظ کارکنان را افزایش می‌دهد. همچنین سازمان را ملزم به رعایت مقررات OH&S می‌کند و انطباق قانونی را تضمین می‌کند. مدیریت فعالانه ریسک را ترویج می‌دهد که به طور بالقوه حق بیمه را کاهش می‌دهد. با الزام به پروتکل‌های آمادگی و واکنش در شرایط اضطراری، ISO 45001 تاب‌آوری سازمانی در برابر تهدیدات و بحران‌های ایمنی را تقویت می‌کند. چارچوب طرح‌ریزی-اجرا-بررسی-اقدام (Plan-Do-Check-Act – PDCA) به این معنی است که سیستم OH&S می‌تواند به طور مداوم بهبود یافته و تکامل یابد و عملکرد بلندمدت سلامت و ایمنی کارگران را بهبود بخشد.

به طور خلاصه، ISO 45001 سازمان‌ها را قادر می‌سازد تا از کارکنان خود بهتر محافظت کرده و ریسک‌های OH&S را مدیریت کنند.

پیشینه: از OHSAS 18001 تا ISO 45001

ISO 45001 جایگزین استاندارد بریتانیایی قبلی، BS OHSAS 18001 شده است. OHSAS 18001 استاندارد قبلی برای سیستم‌های مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی بود که اکنون به روز شده و با ISO 45001 جایگزین شده است.

ISO 45001 یک چارچوب جامع برای بهبود ایمنی محل کار، کاهش خطرات و ارتقای رفاه عمومی ارائه می‌دهد. این استاندارد بر پایه‌هایی که توسط BS OHSAS 18001 گذاشته شده بود، بنا شده است و عناصر جدیدی را برای رسیدگی به چالش‌های معاصر سلامت و ایمنی شامل می‌شود. این امر سازمان را قادر می‌سازد تا از انطباق با بهترین شیوه‌های فعلی اطمینان حاصل کند و جایگاه خود را به عنوان پیشرو در ایمنی و بهداشت شغلی تثبیت کند.

تفاوت‌های کلیدی بین ISO 45001 و OHSAS 18001 عبارتند از:
تأکید بیشتر بر مشارکت رهبری در ISO 45001. منابع اشاره دارند که رهبری و تعهد مدیریت ارشد برای موفقیت سیستم مدیریت OH&S و دستیابی به نتایج مورد نظر آن حیاتی است. مدیریت ارشد مسئولیت‌های خاصی دارد که باید شخصاً در آن‌ها مشارکت داشته باشد یا آن‌ها را هدایت کند.
افزودن تجزیه و تحلیل زمینه و تفکر مبتنی بر ریسک. ISO 45001 از سازمان می‌خواهد که مسائل خارجی و داخلی مرتبط با هدف خود را که بر توانایی آن برای دستیابی به نتایج مورد نظر سیستم مدیریت OH&S تأثیر می‌گذارند، تعیین کند.
همسویی بیشتر با سایر استانداردهای سیستم مدیریت ISO. ISO 45001 از ساختار سطح بالا (High Level Structure) معروف به Annex SL استفاده می‌کند که چارچوب مشترکی برای تمام استانداردهای سیستم مدیریت ISO فراهم می‌کند. این همسویی، ادغام ISO 45001 با سایر سیستم‌های مدیریتی مانند ISO 9001 (کیفیت) و ISO 14001 (محیط زیست) را آسان‌تر می‌کند.
تمرکز فزاینده بر بهبود عملکرد OH&S. استاندارد هدف بهبود مستمر عملکرد OH&S را دنبال می‌کند.

بر اساس منابع، ISO 45001 به طور قابل توجهی تحت تأثیر OHSAS 18001 قرار گرفته است، اما یک بازنگری ساده یا به‌روزرسانی مختصر نیست. همچنین در طراحی ISO 45001 سایر استانداردهای موجود ایمنی و بهداشت شغلی، مانند OHSAS 18001، و همچنین استانداردهای کاری، کنوانسیون‌ها و دستورالعمل‌های ایمنی ILO در نظر گرفته شده است.

مفاهیم کلیدی و چارچوب ISO 45001

رویکرد سیستم مدیریت OH&S که در ISO 45001 اعمال می‌شود، بر مفهوم چرخه طرح‌ریزی-اجرا-بررسی-اقدام (PDCA) استوار است. مفهوم PDCA یک فرآیند تکراری است که توسط سازمان‌ها برای دستیابی به بهبود مستمر استفاده می‌شود. این چرخه می‌تواند برای یک سیستم مدیریت و هر یک از عناصر جداگانه آن به شرح زیر اعمال شود:
طرح‌ریزی (Plan): تعیین و ارزیابی ریسک‌های OH&S، فرصت‌های OH&S و سایر ریسک‌ها و سایر فرصت‌ها، تعیین اهداف OH&S و فرآیندهای لازم برای ارائه نتایج مطابق با خط مشی OH&S سازمان.
اجرا (Do): پیاده‌سازی فرآیندها طبق برنامه‌ریزی.
بررسی (Check): پایش و اندازه‌گیری فعالیت‌ها و فرآیندها با توجه به خط مشی OH&S و اهداف OH&S، و گزارش نتایج.
اقدام (Act): انجام اقدامات لازم برای بهبود مستمر عملکرد OH&S جهت دستیابی به نتایج مورد نظر.

ISO 45001 مفهوم PDCA را در یک چارچوب جدید ادغام می‌کند. این استاندارد الزامات یک خط مشی OH&S، اهداف، طرح‌ریزی، پیاده‌سازی، عملیات، ممیزی و بازنگری را تعیین می‌کند.

عناصر کلیدی استاندارد ISO45001 شامل:
تعهد رهبری (Leadership Commitment): مدیریت ارشد باید رهبری و تعهد خود را با توجه به سیستم مدیریت OH&S نشان دهد. این شامل مسئولیت‌پذیری برای اثربخشی سیستم، اطمینان از در دسترس بودن منابع، برقراری ارتباط اهمیت مدیریت OH&S، اطمینان از دستیابی به نتایج مورد نظر، ترویج بهبود مستمر و حمایت از مشارکت کارگران است.
مشارکت کارگران (Worker Participation): ISO 45001 تأکید قوی بر مشاوره و مشارکت کارگران در تمام سطوح سازمان دارد. این مشارکت می‌تواند شامل تعیین مکانیسم‌های مشاوره، شناسایی خطرات، ارزیابی ریسک‌ها، تعیین اقدامات کنترلی، تعیین نیازهای آموزشی و بررسی حوادث باشد. سازمان باید مکانیسم‌ها، زمان، آموزش و منابع لازم برای مشاوره و مشارکت را فراهم کند و موانع مشارکت را برطرف سازد.
شناسایی خطر و ارزیابی ریسک (Hazard Identification and Risk Assessment): استاندارد نیازمند فرآیندهایی برای شناسایی خطرات در محل کار و ارزیابی ریسک‌های مرتبط با آن‌ها است. این شامل در نظر گرفتن فعالیت‌های روتین و غیرروتین، عوامل انسانی، تغییرات جدید یا تغییر یافته در عملیات، و افراد حاضر در محل کار (کارگران، پیمانکاران، بازدیدکنندگان) می‌شود.
انطباق قانونی و مقرراتی (Legal and Regulatory Compliance): سازمان باید الزامات قانونی و سایر الزامات مربوط به OH&S خود را شناسایی، دسترسی و ارزیابی کند و از انطباق با آن‌ها اطمینان حاصل نماید.
آمادگی و واکنش در شرایط اضطراری (Emergency Preparedness): سازمان باید فرآیندهایی را برای پاسخ به موقع به موقعیت‌های اضطراری بالقوه تعیین کند. این شامل برنامه‌ریزی، آموزش، آزمایش دوره‌ای و ارتباط با طرف‌های ذینفع مربوطه است.
تحقیق در مورد حادثه و عدم انطباق (Incident Investigation and Nonconformity): استاندارد نیازمند فرآیندی برای گزارش، بررسی و اقدام در مورد حوادث و عدم انطباق‌ها است. این شامل تعیین علت ریشه‌ای و انجام اقدامات اصلاحی برای جلوگیری از وقوع مجدد است.
بهبود مستمر (Continual Improvement): سیستم مدیریت OH&S باید به طور مداوم بهبود یابد. این شامل تعیین فرصت‌های بهبود و اجرای اقدامات لازم است.

الزامات استاندارد ISO 45001 (بر اساس بندها)

ISO 45001 شامل 10 بند اصلی الزامات برای گواهینامه است. این بندها به شرح زیر هستند:
بند 1: دامنه کاربرد (Scope): این بند دامنه استاندارد را مشخص می‌کند که شامل الزامات یک سیستم مدیریت OH&S برای جلوگیری از آسیب و بیماری مرتبط با کار و بهبود عملکرد OH&S است. این استاندارد برای هر سازمانی قابل اجرا است، صرف نظر از اندازه، نوع و فعالیت‌های آن.

بندهای 2: –

بند 3: اصطلاحات و تعاریف (Terminology): این بندها اصطلاحات و تعاریف مورد استفاده در استاندارد را مشخص می‌کنند. برخی از اصطلاحات کلیدی شامل:
سازمان (Organization): فرد یا گروهی از افراد که دارای وظایف، مسئولیت‌ها، اختیارات و روابط خاص خود برای دستیابی به اهدافش هستند.
طرف ذینفع (Interested Party / Stakeholder): شخص یا سازمانی که می‌تواند تحت تأثیر یک تصمیم یا فعالیت قرار گیرد، بر آن تأثیر بگذارد یا خود را تحت تأثیر آن بداند.
کارگر (Worker): شخصی که کار یا فعالیت‌های مرتبط با کار را انجام می‌دهد که تحت کنترل سازمان است. این تعریف شامل مدیریت ارشد، کارکنان مدیریتی و غیرمدیریتی، کارگران تأمین‌کننده خارجی، پیمانکاران و غیره می‌شود.
محل کار (Workplace): مکانی تحت کنترل سازمان که شخص برای اهداف کاری باید در آنجا باشد یا به آنجا برود.
سیستم مدیریت (Management System): مجموعه‌ای از عناصر مرتبط یا متقابل یک سازمان برای تعیین خط مشی‌ها و اهداف و فرآیندهای لازم برای دستیابی به آن اهداف.
سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی (OH&S Management System)**: بخشی از سیستم مدیریت برای دستیابی به خط مشی OH&S. نتایج مورد نظر این سیستم جلوگیری از آسیب و بیماری کارگران و فراهم کردن محیط‌های کاری ایمن و سالم است.
خط مشی OH&S (OH&S Policy): خط مشی برای جلوگیری از آسیب و بیماری مرتبط با کار و فراهم کردن محیط‌های کاری ایمن و سالم.
هدف OH&S (OH&S Objective): هدفی که توسط سازمان برای دستیابی به نتایج خاص مطابق با خط مشی OH&S تعیین می‌شود.
خطر (Hazard): منبعی با پتانسیل ایجاد آسیب و بیماری.
ریسک (Risk): تأثیر عدم قطعیت. در این استاندارد، “ریسک‌ها و فرصت‌ها” شامل ریسک‌های OH&S، فرصت‌های OH&S و سایر ریسک‌ها و سایر فرصت‌ها برای سیستم مدیریت است.
ریسک OH&S (OH&S Risk): ترکیبی از احتمال وقوع یک رویداد یا قرار گرفتن در معرض خطر مرتبط با کار و شدت آسیب و بیماری که می‌تواند توسط آن رویداد یا قرار گرفتن در معرض خطر ایجاد شود.
فرصت OH&S (OH&S Opportunity): شرایطی که می‌تواند منجر به بهبود عملکرد OH&S شود.
اطلاعات مستند (Documented Information): اطلاعاتی که سازمان موظف به کنترل و نگهداری آن است و رسانه‌ای که این اطلاعات در آن نگهداری می‌شود. این شامل مستندات، فرآیندهای مرتبط، اطلاعات عملیاتی و سوابق نتایج می‌شود.
فرآیند (Process): مجموعه‌ای از فعالیت‌های مرتبط یا متقابل که ورودی‌ها را به خروجی‌ها تبدیل می‌کند.
عدم انطباق (Nonconformity): عدم برآورده شدن یک الزام. این شامل الزامات استاندارد و الزامات اضافی که سازمان برای سیستم مدیریت OH&S خود تعیین می‌کند، می‌شود.
حادثه (Incident): رویدادی که ناشی از کار یا در حین کار رخ می‌دهد و می‌تواند منجر به آسیب و بیماری شود.
اقدام اصلاحی (Corrective Action): اقدامی برای حذف علت(ها)ی عدم انطباق یا حادثه و جلوگیری از وقوع مجدد.
بهبود مستمر (Continual Improvement): فعالیت تکراری برای ارتقای عملکرد. ارتقای عملکرد مربوط به استفاده از سیستم مدیریت OH&S برای دستیابی به بهبود در عملکرد کلی OH&S است.

بند 4: زمینه سازمان (Context of the organization): سازمان باید مسائل داخلی و خارجی مرتبط با هدف خود و تأثیرگذار بر توانایی دستیابی به نتایج مورد نظر سیستم OH&S را تعیین کند. همچنین باید نیازها و انتظارات کارگران و سایر طرف‌های ذینفع را درک کرده و الزامات قانونی و سایر الزامات مربوطه را مشخص کند. دامنه سیستم مدیریت OH&S باید تعیین و مستند شود.

بند 5: رهبری و مشارکت کارگران (Leadership and worker participation): مدیریت ارشد باید رهبری و تعهد را برای سیستم مدیریت OH&S نشان دهد. این شامل مسئولیت‌پذیری کلی برای جلوگیری از آسیب و بیماری مرتبط با کار است. سازمان باید خط مشی OH&S خود را تدوین کند که شامل تعهد به فراهم کردن شرایط کاری ایمن و سالم و بهبود مستمر باشد. مسئولیت‌ها و اختیارات برای نقش‌های مرتبط باید تعیین و ابلاغ شود. مشاوره و مشارکت کارگران در تمام سطوح و فعالیت‌های سیستم مدیریت OH&S یک الزام کلیدی است.

بند 6: طرح‌ریزی (Planning): سازمان باید هنگام طرح‌ریزی برای سیستم OH&S، ریسک‌ها و فرصت‌ها را در نظر بگیرد. این شامل شناسایی خطرات، ارزیابی ریسک‌ها و فرصت‌های OH&S و سایر ریسک‌ها و فرصت‌ها، و تعیین الزامات قانونی و سایر الزامات است. سازمان باید اهداف OH&S خود را تعیین و برای دستیابی به آن‌ها طرح‌ریزی کند. طرح‌ریزی باید شامل اقدامات برای رسیدگی به ریسک‌ها و فرصت‌ها، الزامات قانونی و آمادگی در شرایط اضطراری باشد و این اقدامات باید در فرآیندهای سیستم مدیریت OH&S یا سایر فرآیندهای کسب‌وکار ادغام شوند.

بند 7: پشتیبانی (Support): این بند شامل الزامات مربوط به منابع، شایستگی (Competence)، آگاهی (Awareness)، ارتباطات (Communication) و اطلاعات مستند (Documented information) است. سازمان باید منابع لازم (مانند انسانی، مالی، زیرساخت) را فراهم کند. کارگران باید شایستگی لازم برای نقش‌های خود را داشته باشند. آگاهی کارگران از خط مشی، اهداف، ریسک‌ها، حوادث و حقوقشان (مانند حق خروج از شرایط خطرناک) ضروری است. فرآیندهای ارتباطی داخلی و خارجی باید ایجاد و نگهداری شوند. اطلاعات مستند مورد نیاز استاندارد و آن‌هایی که سازمان برای اثربخشی سیستم لازم می‌داند، باید نگهداری و کنترل شوند.

بند 8: عملیات (Operation): این بند شامل برنامه‌ریزی و کنترل عملیاتی فرآیندهای مورد نیاز سیستم OH&S است. سازمان باید فرآیندهایی را برای حذف خطرات و کاهش ریسک‌های OH&S با استفاده از سلسله مراتب کنترل‌ها ایجاد، پیاده‌سازی و نگهداری کند. سلسله مراتب کنترل‌ها شامل حذف خطر، جایگزینی، استفاده از کنترل‌های مهندسی و سازماندهی مجدد کار، استفاده از کنترل‌های اداری (شامل آموزش) و استفاده از تجهیزات حفاظت فردی (PPE) است. مدیریت تغییر یک فرآیند مهم برای کنترل تغییرات برنامه‌ریزی شده که بر عملکرد OH&S تأثیر می‌گذارند، می‌باشد. کنترل خرید و پیمانکاران نیز بخشی از این بند است تا اطمینان حاصل شود که الزامات OH&S توسط پیمانکاران و کارگرانشان رعایت می‌شود. آمادگی و واکنش در شرایط اضطراری نیز در این بند گنجانده شده است.

بند 9: ارزیابی عملکرد (Performance evaluation): سازمان باید فرآیندهایی را برای پایش، اندازه‌گیری، تجزیه و تحلیل و ارزیابی عملکرد OH&S خود ایجاد، پیاده‌سازی و نگهداری کند. این شامل پایش حوادث، بیماری‌ها، اثربخشی کنترل‌ها و شایستگی است. ارزیابی انطباق با الزامات قانونی و سایر الزامات نیز مورد نیاز است. ممیزی داخلی برای بررسی انطباق سیستم مدیریت OH&S با الزامات سازمان و استاندارد و اثربخشی پیاده‌سازی آن انجام می‌شود. بازنگری مدیریت توسط مدیریت ارشد به منظور اطمینان از تداوم مناسب بودن، کفایت و اثربخشی سیستم در فواصل زمانی برنامه‌ریزی شده انجام می‌شود.

بند 10: بهبود (Improvement): سازمان باید فرصت‌های بهبود را تعیین و اقدامات لازم را برای دستیابی به نتایج مورد نظر سیستم مدیریت OH&S خود پیاده‌سازی کند. این بند شامل الزامات مربوط به حوادث، عدم انطباق‌ها و اقدامات اصلاحی است. فرآیندهای مربوط به گزارش‌دهی، بررسی و اقدام برای حوادث و عدم انطباق‌ها باید ایجاد و نگهداری شوند. هدف از اقدام اصلاحی حذف علت ریشه‌ای برای جلوگیری از وقوع مجدد است. بهبود مستمر یک فعالیت تکراری برای ارتقای عملکرد OH&S است.

مزایای پیاده‌سازی و گواهینامه ISO 45001

پیاده‌سازی و اخذ گواهینامه ISO 45001 مزایای متعددی برای سازمان‌ها در هر اندازه و بخش دارد. این استاندارد توسط سازمان‌های مختلف برای ایجاد محیط‌های کاری ایمن مورد اعتماد است. مزایای اصلی عبارتند از:
کاهش هزینه‌های عملیاتی: زمان توقف کمتر به دلیل حوادث و بیماری و هزینه‌های پایین‌تر ناشی از هزینه‌های قانونی و غرامت به معنای صرفه‌جویی در پول است.
* **بهبود روابط با طرف‌های ذینفع: اولویت قرار دادن سلامت و دارایی کارکنان، مشتریان و تأمین‌کنندگان منجر به پاسخگویی بهتر افراد می‌شود.
انطباق قانونی: درک چگونگی تأثیر الزامات قانونی و نظارتی بر سازمان و مشتریان آن.
بهبود مدیریت ریسک: شناسایی حوادث احتمالی و پیاده‌سازی کنترل‌ها و اقدامات برای حفظ ریسک در پایین‌ترین سطح ممکن، حفاظت از کارکنان و مشتریان در برابر آسیب.
اعتبار تجاری اثبات شده: تأیید مستقل در برابر یک استاندارد صنعتی شناخته شده جهانی اعتبار زیادی دارد.
رضایت و ایمنی مشتری: برآورده کردن الزامات مشتری به طور مداوم ضمن حفاظت از سلامت و دارایی آن‌ها.
ساختن فرهنگ اعتماد: توانمندسازی نیروی کار، آزاد کردن خلاقیت و جذب استعدادهای برتر.
افزایش تاب‌آوری: پیشگیری فعالانه از ریسک، نوآوری و بهبود مستمر.
کاهش غیبت‌ها: کاهش غیبت کارکنان به دلیل آسیب یا بیماری، افزایش بهره‌وری.
تقویت انطباق: تقویت انطباق قانونی و نظارتی و کاهش خسارات تجاری.
استانداردسازی شیوه‌ها: پیاده‌سازی یک سیستم جهانی ایمنی و بهداشت شغلی برای شیوه‌های ثابت.
تظاهر تعهد: نشان دادن تعهد به سلامت، ایمنی و رفاه کارکنان.
افزایش عملکرد سازمان: بهبود عملکرد کلی سازمان.

این استاندارد همچنین سازمان‌ها را در راستای اهداف توسعه پایدار سازمان ملل متحد همسو می‌کند.

فرآیند گواهینامه ISO 45001

اخذ گواهینامه ISO 45001 نشان‌دهنده انطباق سیستم مدیریت OH&S سازمان با الزامات استاندارد است. فرآیند گواهینامه توسط نهادهایی مانند BSI و NQA ارائه می‌شود.

بر اساس اطلاعات ارائه شده، مراحل کلی فرآیند گواهینامه شامل موارد زیر است:
1. درک و آمادگی: خرید استاندارد، مطالعه و درک آن. اطمینان از اینکه سازمان اصول ISO 45001 و نقش‌های فردی را درک می‌کند و فعالیت‌ها و فرآیندهای خود را در برابر استاندارد بازنگری می‌کند. (بر اساس NQA) تکمیل فرم درخواست قیمت برای درک نیازها و تعریف دامنه ارزیابی.
2. مشاوره اولیه: درک نیازهای سازمان و تعیین نقشه راه.
3. آموزش: BSI پیشنهاد آموزش‌های آگاهی‌بخشی و الزامات را برای کمک به درک اهمیت ISO 45001 و یادگیری اصطلاحات و تعاریف کلیدی می‌دهد. NQA نیز انواع آموزش‌های حضوری و آنلاین را ارائه می‌دهد. نهادهایی مانند ASSP نیز دوره‌ها و گواهینامه‌های آموزشی مرتبط با ISO 45001 ارائه می‌دهند.
4. تحلیل فاصله (Gap Analysis): شناسایی نقاط قابل بهبود و تدوین برنامه اقدام. این مرحله شامل مقایسه سیستم موجود سازمان با الزامات ISO 45001 است.
5. پشتیبانی پیاده‌سازی: ارائه راهنمایی در مورد پیاده‌سازی کنترل‌ها و فرآیندهای لازم. (بر اساس NQA) سازمان باید بتواند نشان دهد که سیستم مدیریت آن حداقل سه ماه به طور کامل عملیاتی بوده و مورد بازنگری مدیریت و چرخه کامل ممیزی‌های داخلی قرار گرفته است.
6. ممیزی گواهینامه (Certification Audit): انجام ممیزی کامل برای اطمینان از انطباق با استاندارد. این ممیزی معمولاً شامل دو مرحله است: بررسی مستندات و ممیزی سایت.
7. تصمیم‌گیری گواهینامه و صدور: پس از ممیزی موفقیت‌آمیز دو مرحله‌ای، تصمیم گواهینامه گرفته می‌شود و در صورت مثبت بودن، گواهینامه به استاندارد مورد نظر توسط نهاد گواهینامه صادر می‌شود.
8. بهبود مستمر (Ongoing Improvement): پشتیبانی از بهبود مستمر برای حفظ گواهینامه و انطباق با تهدیدات در حال تکامل. گواهینامه برای سه سال معتبر است و از طریق برنامه ممیزی‌های مراقبتی سالانه و یک ممیزی صدور مجدد گواهینامه سه ساله حفظ می‌شود.

نهادهای گواهینامه معتبر مانند BSI و NQA، توسط نهادهای اعتباردهنده تأیید می‌شوند که این امر لایه اضافی از اطمینان را برای طرف‌های ذینفع به ارمغان می‌آورد. BSI در توسعه استاندارد ISO 45001 نقش رهبری داشته است.

اصطلاحات و تعاریف مهم در ISO 45001

ISO 45001 تعاریف مشخصی را برای برخی اصطلاحات ارائه می‌دهد تا وضوح بیشتری فراهم کند. همانطور که پیشتر در بخش الزامات اشاره شد، این تعاریف برای درک صحیح استاندارد حیاتی هستند. برخی از این اصطلاحات، مانند “ریسک”، “کارگر” و “محل کار”، ممکن است در کشورهای مختلف تعاریف متفاوتی داشته باشند. ISO 45001 تعاریف جهانی را برای این اصطلاحات ارائه می‌دهد.

به عنوان مثال، تعریف “ریسک” در ISO 45001 به عنوان “تأثیر عدم قطعیت” روشن شده است، زیرا معنی آن در برخی کشورها متفاوت است. اصطلاح “شناسایی خطر” در ISO 45001 تحت عنوان “شناسایی ریسک” و “کنترل ریسک” پوشش داده شده است تا شامل تمام خطرات بالقوه قابل انطباق با تمام صنایع و بخش‌ها شود. اصطلاح “کارگر” در زمینه ISO 45001 به عنوان شخصی تعریف شده است که کار یا فعالیت‌های مرتبط با کار را انجام می‌دهد که تحت کنترل سازمان است. این تعریف گسترده‌تر از تعریف کارمند سنتی است و شامل پیمانکاران، کارگران آژانس و سایر افرادی می‌شود که سازمان بر کار آن‌ها کنترل مشترک دارد. “محل کار” اکنون به عنوان مکانی تحت کنترل سازمان تعریف شده است که شخص برای اهداف کاری باید در آنجا باشد یا به آنجا برود.

استاندارد همچنین تعاریف مهم دیگری مانند عدم انطباق، حادثه، اقدام اصلاحی و بهبود مستمر را ارائه می‌دهد که برای پیاده‌سازی و ممیزی سیستم مدیریت OH&S ضروری هستند.

چه کسانی می‌توانند از ISO 45001 استفاده کنند؟

ISO 45001 برای هر سازمانی که به دنبال پیاده‌سازی یک سیستم مدیریت OH&S است، قابل اجرا است، صرف نظر از اندازه، صنعت یا موقعیت جغرافیایی. این استاندارد به ویژه برای صنایع پرخطر مانند ساخت و ساز، تولید، نفت و گاز، معدن، کشاورزی و غیره ارزشمند است. همچنین برای سازمان‌های خدماتی نیز مناسب است، حتی اگر محصول فیزیکی ملموسی نداشته باشند. ISO 45001 می‌تواند توسط سازمان‌ها برای نشان دادن تعهد خود در مدیریت ایمنی کارگران و طرف‌های ذینفع استفاده شود.

اگر سازمان قبلاً یک سیستم مدیریت کیفیت (مانند ISO 9001) یا محیط زیست (مانند ISO 14001) را پیاده‌سازی کرده است که با ساختار Annex SL همسو است، ISO 45001 می‌تواند به راحتی با آن‌ها یکپارچه شود.

سازمان‌هایی که ISO 45001 را پیاده‌سازی می‌کنند، به موارد زیر نیاز دارند:
یک ساختار مدیریت واضح با مسئولیت‌ها و اختیارات تعریف شده.
اهداف تعریف شده برای بهبود، با نتایج قابل اندازه‌گیری.
یک رویکرد ساختاریافته برای ارزیابی و کاهش ریسک.

شکست‌های مدیریت سلامت و ایمنی، عملکرد و بازنگری خط مشی‌ها و اهداف باید به طور منظم پایش شوند تا اطمینان حاصل شود که بهبودها و مزایای کسب‌وکار محقق شده و بر اساس آن اولویت‌بندی می‌شوند.

پشتیبانی و منابع مرتبط با ISO 45001

سازمان‌هایی که به دنبال پیاده‌سازی یا درک عمیق‌تر ISO 45001 هستند، می‌توانند به منابع مختلفی مراجعه کنند. نهادهایی مانند BSI، NQA و ASSP استاندارد اصلی، آموزش‌ها و سایر مستندات راهنما را ارائه می‌دهند.

استاندارد ISO 45001: نسخه اصلی استاندارد و اصلاحیه‌های آن قابل خریداری است.
آموزش‌ها: دوره‌های آموزشی مختلفی برای سطوح مختلف دانش و تجربه، از آگاهی عمومی تا پیاده‌سازی و ممیزی ارائه می‌شود.
راهنمایی‌های پیاده‌سازی: مستندات راهنما مانند گزارش‌های فنی ISO (TRs) وجود دارند. به عنوان مثال، ISO TR-45001 مروری بر الزامات و رویکردهای پیاده‌سازی برای سازمان‌های کوچک‌تر ارائه می‌دهد. گزارش فنی ASSP/ISO TR-45002 راهنمایی‌هایی برای ایجاد، پیاده‌سازی، نگهداری و بهبود مستمر سیستم مدیریت OH&S ارائه می‌دهد تا با ISO 45001 مطابقت داشته باشد. ASSP/ISO TR-45004 راهنمایی‌هایی در مورد نحوه پایش، اندازه‌گیری، تجزیه و تحلیل و ارزیابی عملکرد OH&S ارائه می‌دهد. ASSP/ISO TR-45006 راهنمایی‌هایی برای کمک به سازمان‌ها در پیشگیری یا کنترل مواجهه با عوامل عفونی و مدیریت ریسک‌های مرتبط با بیماری‌های عفونی ارائه می‌دهد.
استانداردهای مرتبط: ISO 45003 بر سلامت کلی کارگران، به ویژه در مورد چگونگی ادغام تجزیه و تحلیل ریسک روانشناختی در سیستم‌های مدیریت OH&S تمرکز دارد. این استاندارد به ویژه برای رسیدگی به چالش‌های سلامت روان در محل کار مهم است.
مطالعات موردی (Case Studies): نهادهای گواهینامه اغلب مطالعات موردی سازمان‌هایی را که ISO 45001 را پیاده‌سازی کرده‌اند، منتشر می‌کنند تا نمونه‌های عملی و مزایای آن را نشان دهند.
منابع آنلاین: مقالات، وبلاگ‌ها، وبینارها و پادکست‌ها در مورد جنبه‌های مختلف استاندارد و پیاده‌سازی آن توسط نهادهایی مانند BSI، NQA و ASSP منتشر می‌شوند.

ISO 45001 یک استاندارد “زنده” است که مانند سایر استانداردهای ایزو، هر 5 سال یک بار مورد بازنگری قرار می‌گیرد. نسخه فعلی در سال 2018 منتشر شده و در سال 2024 تأیید شده است و مرحله بعدی آن “برای بازنگری” (to be revised) مشخص شده است. اصلاحیه شماره 1 در سال 2024 منتشر شده است که شامل تغییراتی در خصوص اقدام اقلیمی است.

نتیجه‌گیری

ISO 45001 یک ابزار قدرتمند برای سازمان‌ها در هر اندازه و صنعت برای ایجاد و نگهداری محیط‌های کاری ایمن و سالم است. با پیاده‌سازی این استاندارد، سازمان‌ها نه تنها الزامات قانونی را برآورده می‌کنند و ریسک‌ها را کاهش می‌دهند، بلکه فرهنگ اعتماد را در میان کارکنان خود ایجاد می‌کنند، تاب‌آوری سازمانی را افزایش می‌دهند و در نهایت به بهبود عملکرد کلی و پایداری کسب‌وکار خود کمک می‌کنند. چارچوب جامع ISO 45001، با تأکید بر رهبری، مشارکت کارگران و بهبود مستمر، یک مسیر روشن برای سازمان‌ها فراهم می‌کند تا به طور مؤثر خطرات ایمنی و بهداشت شغلی را مدیریت کرده و رفاه نیروی کار خود را اولویت قرار دهند. اخذ گواهینامه ISO 45001 توسط نهادهای معتبر، تعهد سازمان به این اصول حیاتی را به طرف‌های ذینفع داخلی و خارجی نشان می‌دهد. این استاندارد واقعاً یک پیشرفت مهم در تلاش‌های جهانی برای جلوگیری از آسیب‌ها و بیماری‌های مرتبط با کار است